Slordige wetenschapper redt honderd miljoen levens.
Schimmel is overal om ons heen. In de lucht en op ons voedsel kan het ons ziek maken en ons doen walgen, maar niet alle schimmels zijn slecht. Sommige kunnen heerlijk voedsel maken, en andere kunnen levens redden. Eén beroemde schimmel, per ongeluk ontdekt door een slordige wetenschapper, werd het eerste antibiotische medicijn: penicilline.
Het verhaal van penicilline begint met Alexander Fleming, een jongeman die een saaie baan had in de scheepvaart. Op een dag stierf zijn oom en liet hem wat geld na. Het was genoeg om zijn baan op te zeggen en naar de medische school in Londen te gaan. Op de medische school werd Fleming lid van een schietclub en was een getalenteerd schutter. Toen hij afstudeerde, wilde de aanvoerder van het team hem niet kwijt, dus vond hij voor hem een baan als bacterioloog. Het was deze aaneenschakeling van gebeurtenissen die Fleming tot zijn grootste ontdekking leidde.
Fleming bestudeerde een bepaald soort bacterie die schadelijk was voor de mens. Op een dag, voordat hij op vakantie ging, vergat hij achteloos zijn petrischalen vol bacteriën op te ruimen. Toen hij terugkwam, waren ze bedekt met schimmel. Dat was geen verrassing, maar wat wel verrassend was, was dat de schimmel de schadelijke bacteriën gedood had.
Fleming wist dat hij iets op het spoor was, maar hij was geen chemicus en beschikte niet over de vaardigheden om voldoende schimmel te produceren voor verder onderzoek. Hij publiceerde uiteindelijk zijn onderzoek, dat vervolgens ontdekt werd door de chemicus Howard Florey. Florey en zijn medewerker, Ernst Chain, beschikten wel over de vaardigheden om honderden liters van deze schimmel te produceren. Ze testten de penicilline eerst op 50 muizen, die ze met dodelijke bacteriën infecteerden. De helft van de muizen kreeg penicilline, en de andere helft liet men doodgaan. Vierentwintig van de vijfentwintig muizen die penicilline kregen overleefden. Ze wisten dat ze goud hadden gevonden. Interessant was dat ze ternauwernood vermeden een doodlopende weg in te slaan. Als Florey en Chain cavia’s hadden gekozen in plaats van muizen, zouden ze geen resultaat gezien hebben. Terwijl penicilline een wondermiddel is voor muizen, mensen en vele andere dieren, heeft het geen effect op cavia’s.
In 1945 wonnen Fleming, Florey, en Chain de Nobelprijs voor penicilline. Het was een keerpunt in de menselijke geschiedenis. Artsen hadden nu een manier om besmettelijke ziekten te genezen, en de ontdekking van vele andere levensreddende antibiotica zou volgen. Geschat wordt dat penicilline in de loop der jaren honderd miljoen levens gered heeft. Maar zonder een gulle oom, een talent voor schieten, een slordige dag op kantoor, en de toevallige keuze van muizen boven proefkonijnen, zou het nooit gebeurd zijn.
